Mùa mưa là thời điểm nhạy cảm đối với nghề nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi cá. Do ảnh hưởng của thời tiết và lượng nước mưa lớn, môi trường ao nuôi thường xuyên biến động, gây ra nhiều khó khăn trong việc kiểm soát các yếu tố môi trường. Nếu không có biện pháp quản lý kịp thời, người nuôi rất dễ gặp thiệt hại do cá sốc môi trường, giảm sức đề kháng và dễ nhiễm bệnh.

Những biến động môi trường thường gặp phải trong mùa mưa

Sự thay đổi bất lợi đầu tiên có thể nhận thấy là nhiệt độ giảm và biến động thất thường. Trong mùa mưa, trời thường âm u, ít nắng, khiến nhiệt độ nước trong ao giảm và thay đổi thất thường. Nhiều loài cá chỉ thích nghi với một khoảng nhiệt độ nhất định, khi nhiệt độ xuống thấp ngoài ngưỡng chịu đựng, cá sẽ giảm ăn, chậm lớn, thậm chí có thể chết do sốc nhiệt. Bên cạnh đó là vấn đề suy giảm mật độ tảo. Trời ít nắng làm hạn chế quá trình quang hợp của tảo. Tảo phát triển kém dẫn đến hiện tượng mất tảo trong ao. Điều này không chỉ làm giảm nguồn oxy tự nhiên mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nước và nguồn thức ăn tự nhiên cho cá con, đặc biệt là trong giai đoạn cá giống. Khi tảo tàn do biến động môi trường có thể sinh ra các khí độc như NH₃, NO₂ gây ảnh hưởng sức khỏe cá nuôi.

Một hiện tượng thường gặp khác là oxy hòa tan thấp. Oxy trong nước chủ yếu đến từ quá trình quang hợp của tảo và khuếch tán từ không khí. Trong điều kiện trời âm u kéo dài, lượng oxy hòa tan giảm mạnh, ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của cá, làm cá dễ nổi đầu, đớp khí, đặc biệt là vào sáng sớm. Nước ao bị đục, độ trong giảm cũng là một vấn đề cần được lưu ý. Nước mưa mang theo nhiều vật chất hữu cơ từ các khu vực xung quanh đổ vào ao và làm ao trở nên đục do tăng lượng chất rắn lơ lừng. Các hạt bùn, sét li ti có thể bám vào mang cá, cản trở quá trình trao đổi khí, khiến cá dễ bị ngộp và có thể chết nếu tình trạng kéo dài. Ngoài ra, nước mưa mang tính axit làm pH ao giảm mạnh. Mưa nhiều làm pH nước ao giảm gây ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng, miễn dịch và tiêu hóa của cá. Nếu không được xử lý kịp thời, cá sẽ bị sốc, bỏ ăn và có nguy cơ chết hàng loạt.

Giải pháp kỹ thuật nhằm ứng phó biến động trong mùa mưa

Việc chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm là điều kiện tiên quyết giúp người nuôi giảm thiểu những tác động tiêu cực, những rủi ro trong mùa mưa. Nhóm giải pháp được khuyến nghị bao gồm:

Xử lý trước và sau mưa: Rải vôi xung quanh bờ ao (10 kg/100 m²) trước khi mưa và sau mưa tạt vôi xuống ao (5 - 10 kg/1000 m³) tùy mức độ giảm pH.

Quản lý nước ao và duy trì mực nước ổn định: Sau mưa nên thay lớp nước mặt (30 - 50 cm) để tăng độ trong, giữ mực nước ao trên 1,5 m nhằm ổn định nhiệt độ và hạn chế sốc nhiệt.

Điều chỉnh cho ăn: Trước và trong mưa nên giảm lượng thức ăn hoặc ngưng cho ăn nếu cần. Khi mưa ngớt, cho cá ăn lại với lượng giảm 30 - 50% so với bình thường và quan sát sức khỏe đàn cá.

Tăng sức đề kháng cho cá: Bổ sung vitamin C vào thức ăn (liều dùng 5 - 10 g/kg) để tăng cường miễn dịch.

Kiểm soát môi trường: Định kỳ sử dụng chế phẩm sinh học, thuốc sát trùng, và kiểm tra chất lượng nước; quan sát hoạt động của cá để phát hiện và xử lý kịp thời các bất thường./.

Tác giả: Huỳnh Phương Thảo